Szwajcarski krajobraz radiowy przeszedł ogromną transformację po wyłączeniu nadawania w paśmie fal ultrakrótkich (UKF). Według wstępnych, choć niereprezentatywnych badań rynkowych, publiczne stacje radiowe straciły niemal pół miliona słuchaczy. Wiele wskazuje na to, że główną przyczyną tego spadku jest właśnie zakończenie nadawania w tradycyjnej technologii UKF. Z kolei niektóre prywatne rozgłośnie zyskały nowych odbiorców.
Eksperci jednak przestrzegają przed pochopnymi wnioskami. Badania dotyczące rynku radiowego w Szwajcarii publikowane są dwa razy w roku, a nowe, oficjalne dane zostaną udostępnione dopiero latem. Na razie Mediapulse, główny dostawca danych o słuchalności, rozpoczął zbieranie informacji na temat pierwszych dwóch tygodni nowego roku. Choć normalnie wyniki badań są dostępne najpierw tylko dla klientów – czyli stacje radiowe – to część wstępnych, niepełnych danych przedostała się do prasy.
SRF traci setki tysięcy słuchaczy
Największy spadek odnotowały trzy główne niemieckojęzyczne stacje publicznego nadawcy SRG SSR:
- SRF 1 straciło 255 300 słuchaczy,
- SRF 3 zmniejszyło swoją publiczność o 212 900 osób,
- SRF 2 odnotowało spadek o 22 500 słuchaczy.
Krytycy decyzji o wyłączeniu UKF czują się w tym momencie utwierdzeni w swoich argumentach i podkreślają, że spadek słuchalności to dowód na nietrafioną strategię SRG SSR. Jednak w dyskusji często pomija się dwie istotne kwestie:
- Nie tylko publiczne radio traci słuchaczy – niektóre prywatne stacje nadające na UKF-ie, jak Energy Zürich, również notują spadki.
- Badania nie wskazują jednoznacznie, w jaki sposób zmienia się sposób odbioru radia – czy użytkownicy przechodzą na DAB+ albo internet i dla tego zmieniają stację.
Nie jest też wykluczone, że część słuchaczy po prostu odkrywa nowe stacje dostępne jedynie w DAB+, do których wcześniej nie miała dostępu przez ograniczoną ofertę i gorszy zasięg stacji komercyjnych w paśmie UKF.
DAB+ i internet przejmują rynek
Według badań GfK Switzerland, w ciągu ostatnich dziesięciu lat korzystanie z UKF w Szwajcarii drastycznie spadło. Jeszcze jesienią 2015 roku 51 % wszystkich słuchanych minut przypadało na UKF, ale w 2024 roku wskaźnik ten wynosi już zaledwie 17 %.
Z kolei rośnie popularność cyfrowych form odbioru:
- DAB+ odpowiada obecnie za 42 % czasu słuchania radia,
- radio internetowe (IP) to już 41 % udziału.
Przy czym w niemieckojęzycznej części kraju dominującym standardem jest DAB+, natomiast w Romandii przeważa odbiór przez internet.
Obecnie aż 80% mieszkańców Szwajcarii korzysta z cyfrowego radia, ale wciąż 36 % osób przynajmniej częściowo słucha jeszcze UKF. Z kolei 8 % populacji nadal pozostaje wyłącznie przy analogowym odbiorze.
Kontrowersje wokół UKF i protesty branży radiowej
Nie wszyscy jednak akceptują cyfrową rewolucję. Roger Schawinski, legendarny pionier szwajcarskiego radia i właściciel Radio 1, jest jednym z najgłośniejszych przeciwników wyłączenia UKF. Twierdzi on, że obecna sytuacja to największa katastrofa medialna w historii Szwajcarii i że SRG SSR nie powinna była rezygnować z UKF jako pierwsza.
Schawinski zamierza podjąć kroki prawne przeciwko rządowej decyzji o całkowitej likwidacji UKF do 2026 roku. „Spadek liczby słuchaczy pokazuje, że UKF nadal ma znaczenie i nie powinno być zakazane” – powiedział w wywiadzie dla Tages-Anzeiger.
Jednak równocześnie poniósł on znaczącą porażkę w swojej działalności radiowej. Jego nowy projekt Radio Alpin Grischa otrzymał koncesji na nadawanie w regionie Glarus (w południowo-wschodniej Szwajcarii). Poległy konkurent zaskarżył skutecznie przyznanie koncesji Schawinskiemu. Federalny Sąd Administracyjny w St. Gallen uznał, że radio nie spełnia warunków koncesyjnych, ponieważ nie zatrudnia wystarczającej liczby wykwalifikowanych dziennikarzy. Decyzja jest ostateczna, co oznacza dla Schawinskiego straty finansowe liczone w setkach tysięcy franków.
SRF redukuje koszty i zmienia program
Oprócz zmian technologicznych szwajcarskie radio publiczne SRF przechodzi także reorganizację programową. W nadchodzących miesiącach dojdzie do redukcji oferty programowej, z anteny SRF 1 zniknie poniedziałkowe słuchowisko i magazyn ekonomiczny, SRF 2 zastąpi program o kulturze, a pasmo przedpołudniowe SRF 4 News nie będzie prowadzone na żywo. Zmiany te są częścią większego planu oszczędnościowego. Do 2026 roku SRG SSR zamierza zredukować 50 pełnoetatowych etatów i zaoszczędzić około 8 milionów franków. Cięcia obejmą także IT oraz licencje na treści i usługi zewnętrzne.
Czy radio w Szwajcarii przetrwa cyfrową transformację?
Zmiany na rynku radiowym w Szwajcarii odzwierciedlają globalny trend odchodzenia od tradycyjnych form nadawania na rzecz cyfrowych rozwiązań. Jednak pytanie, czy SRG SSR zdoła zatrzymać odpływ słuchaczy i jak poradzą sobie mniejsze stacje, pozostaje otwarte.
Zdaniem Matthiasa Schüsslera, redaktora cyfrowego Der Bund, problemem publicznego radia nie jest sama technologia, ale brak wyróżniających się formatów. „Stacje są zbyt podobne, muzyka przewidywalna, a prowadzący zbyt neutralni” – twierdzi.
Z kolei Marco Derighetti, dyrektor operacyjny SRG SSR, uważa transformację za nieuniknioną. „Przygotowywaliśmy społeczeństwo przez 10 lat. Dzięki wyłączeniu UKF możemy nadawać więcej treści przy niższych kosztach” – przekonuje.
Jedno jest pewne – przyszłość radia w Szwajcarii zależy od tego, jak dobrze dostosuje się ono do nowych nawyków słuchaczy w erze streamingu i podcastów.
